بررسی نحوه ی شکل گیری باد 120 روزه سیستان با ریزگردانی دینامیکی جریان های تراز زیرین در شرق فلات ایران

باد یکی از پارامترهای مهم هواشناسی است که کاربردهای گسترده ای در مطالعات و برنامه ریزی های محیطی دارد. یکی از ویژگی های اقلیمی بارز شرق فلات ایران نیز، وزش بادهای مداوم، شدید و طوفانی تحت عنوان باد 120 روزه سیستان است. پژوهش حاضر سعی دارد با استفاده از دو روش آماری و مدل سازی دینامیکی به بررسی ساختار و ماهیت شکل گیری باد سیستان بپردازد. در بخش آماری با بهره گیری از روش هایی موسوم به «نقطه تغییر»، زمان آغازگری، زمان خاتمه و طول مدت وزش باد سیستان مورد بررسی قرار گرفت و در بخش مدل سازی از ریزگردانی دینامیکی مدل های مقیاس منطقه ای (regcm4) برای بررسی و نقش عوامل میان مقیاس بهره گرفته شد. یافته ها بیان گر آن است که باد سیستان بطور متوسط در روز 122 ام (دوم ماه می) از سال میلادی آغاز شده و تا روز 287 ام (14 اکتبر) تداوم می یابد. بر این اساس، متوسط طول دوره وزش باد سیستان 165 روز در سال تعیین گردید. یافته ها همچنین بیانگر آن است که زمان آغازگری، زمان خاتمه و طول مدت وزش باد سیستان تغییرات قابل ملاحظه ای را از سالی به سال دیگر نشان می دهد. علاوه بر این، یافته ها بیانگر آن است که شدت وزش باد نیز در سال های مختلف بطور قابل ملاحظه ای متغیر می باشد. از دیگر نتایج این مطالعه در بخش آماری، نبود یک روند معنی دار زمانی در رفتار تمامی ویژگی های باد سیستان است. علاوه بر اینها رفتار سری زمانی باد سیستان در طول یکسال به صورت یک زنگوله با لبه های کشیده است. تغییر ناگهانی شدت وزش باد و آغاز و خاتمه نسبتاً ناگهانی باد سیستان، بیانگر نقش عوامل بزرگ مقیاس و یا مقیاس منطقه ای در کنترل جریانات ترازهای زیرین جو در شرق فلات ایران می باشد. نتایج بخش مدل سازی نشان داد که باد سیستان دارای دو هسته بیشینه سرعت در تراز 945 هکتوپاسکال با سرعتی متوسط 16 و 15 متر بر ثانیه با جهت غالب شمالی می باشد. شدت باد طی ساعت شب نسبت به ساعات روز بیشتر است. وجود این ویژگی ها نشان دهنده رودبادهای تراز زیرین در منطقه می باشد. هم جواری مناطق پست و مرتفع در کنار یکدیگر در شرق فلات ایران باعث ایجاد مراکز فشار میان منطقه ای مانند پرفشار کوه های خراسان جنوبی و کم فشار جنوب غربی کشور افغانستان می شود. در واقع وجود این دو مرکز فشاری در کنار یکدیگر سبب می گردد که در اثر جریان های واچرخندی ناشی از پرفشار کوه های استان خراسان جنوبی و جریان های چرخندی کم فشار جنوب غرب کشور افغانستان یک منطقه ی هم شارش و همگرایی جریان ها در بین این دو مرکز فشاری ایجاد شود. به بیانی این نوع آرایش سامانه های فشاری ضمن افزایش قابل توجه شیب فشاری و تاوایی در ترازهای زیرین ورد سپهر با شکل گیری و تقویت بادهای نسبتاً شدید شمالی – جنوبی ارتباط دارد. به منظور درک نقش ناهمواری های بر ساختار و ماهیت باد سیستان، توپوگرافی منطقه حذف و نتایج بدست آمده با شرایط مرجع بررسی شدند. بر اساس این شبیه سازی نقش توپوگرافی در ایجاد و شکل گیری باد سیستان و اثری که بر روی شدت و جهت باد سیستان می گذارد محرز و مشخص گردید.